Mówicie "Kanada" myślicie "hokej"? Prawidłowo!

Hokej to dla Kanadyjczyków nie tylko sport narodowy, ale też niezwykle ważny element tożsamości narodowej i kultury, również tej popularnej.

W jesienne i zimowe sobotnie wieczory, ruch na ulicach Kanady zamiera. Ludzie spieszą się, aby wrócić do domu na czas, usiąść przed telewizorem i obejrzeć najdłużej na świecie emitowany program sportowy, czyli Hockey Night in Canada. W każdym odcinku, poza obejrzeniem meczu ligi NHL, można posłuchać opinii ekspertów oraz wywiadów z zawodnikami i trenerami. Dla zdecydowanej większości Kanadyjczyków HNC jest najważniejszym programem telewizyjnym, a muzyka z jego czołówki traktowana jest jak nieformalny hymn państwowy.

W kraju, w którym według strony statista.com jest 2860 lodowisk zadaszonych oraz około 5000 ślizgawek pod chmurką a zużycie wody, jak podaje portal flowingdata.com, wzrasta dokładnie w czasie, gdy wypadają przerwy w trakcie meczów reprezentacji, hokej na lodzie jest nie tylko narodową religią, ale stanowi również niezwykle ważny składnik kultury i element narodowej dumy i świadomości.

 

archiwum prywatne autorki

Przyjmuje się, że ta dyscyplina sportu została wymyślona w prowincji Ontario w połowie XIX wieku, a samo słowo „hokej” pochodzi prawdopodobnie od francuskiego hoquet oznaczającego „zgięty kij”. Pierwszy oficjalny mecz hokeja został rozegrany w Montrealu, a w 1877 wprowadzono usystematyzowane zasady gry. Podniesienie tej gry zespołowej do poziomu sportu narodowego i jednego z głównych źródeł kanadyjskiej dumy nie nastąpiło z dnia na dzień. Neil Earle, kanadyjski pastor i dziennikarz, pisze w swojej publikacji pt. „Hockey as Canadian Popular Culture: Team Canada 1972, Television and the Canadian Identity”, że do lat 70 ubiegłego wieku Kanadyjczycy nie do końca potrafili zdefiniować własną tożsamość narodową i nie byli pewni, czy bliżej im do Amerykanów, czy Brytyjczyków. Oczywiście, hokej już wtedy był sportem uprawianym w Kraju Klonowego Liścia na masową skalę, wspomniane Hockey Night in Canada nadawało mecze i analizy już od lat 30 jako audycja radiowa, a od 1952 roku jako program telewizyjny a największe kanadyjskie kluby grały już w NHL, ale kwestia hokeja jako źródła tożsamości narodowej, czegoś co wyraźnie odróżnia Kanadyjczyków od swoich sąsiadów, narodziła się dopiero w 1972 roku, podczas pierwszego turnieju Summit Series. Była to impreza, w której rywalizowały ze sobą dwie najlepsze wówczas reprezentacje narodowe, czyli ZSRR i Kanada. Rozegrano cztery mecze w Kraju Klonowego Liścia, kolejno w Montrealu, Toronto, Winnipeg i Vancouver, oraz cztery w Związku Radzieckim (wszystkie w Moskwie). Rywalizację wygrała Kanada a śledzenie trwającego ponad dwa tygodnie turnieju, któremu siłą rzeczy towarzyszył kontekst polityczny, sprawiło, że hokej zaczął być przez Kanadyjczyków postrzegany przez pryzmat narodowej dumy i tożsamości.

 

Fragment publikacji Neila Earle’a.

Na ogromną wagę tego turnieju w kontekście budowania kanadyjskiej świadomości narodowej zwraca też uwagę Mike Myers w swojej książce „Canada„. Pisze w niej na stronie 147:

„(…) I sat on my coat and prayed „Please, God, never let me forget this moment”. If we could beat the Soveits, we could do anything. We were number 1. No more number 2. There was no going back”. /

„(…) Siedziałem na swojej kurtce i modliłem się: „Boże, proszę, nie pozwól mi nigdy zapomnieć tego momentu”. Jeżeli daliśmy radę pokonać Sowietów, to jesteśmy w stanie osiągnąć wszystko. Staliśmy się krajem numer jeden. Koniec z numerem dwa, do tego stanu nie było już powrotu”.

Najsłynniejszą na świecie zawodową ligą hokejową jest kanadyjsko-amerykańska National Hockey League, czyli NHL. Składa się ona z 32 drużyn, 7 kanadyjskich i 25 amerykańskich. Kanadyjskie drużyny grające w NHL to: Vancouver Canucks, Edmonton Oilers, Calgary Flames, Winnipeg Jets, Toronto Maple Leafs, Ottawa Senators oraz Montreal Canadiens. Na każdy mecz przychodzą dziesiątki tysięcy ludzi. Gdy grają ze sobą drużyna amerykańska i kanadyjska, spotkanie rozpoczyna się odśpiewaniem hymnów narodowych obydwu krajów, a mecz, w którym spotykają się dwie drużyny kanadyjskie, rozpoczyna się gromkim i uroczystym odśpiewaniem „Oh Canady„. Najważniejszym trofeum w NHL jest Puchar Stanleya, który jest przechodni, co oznacza, że jest przekazywany zespołowi, który go wygrał przez zwycięzców poprzedniego sezonu. Każdy zawodnik, którego drużyna zdobędzie Puchar Stanleya, otrzymuje pamiątkowy sygnet. Drużyną, która zdobyła puchar największą ilość razy w historii są Montreal Canadiens.

 

Loga kanadyjskich drużyn grających w NHL, hockeynow.com

 

Mecz NHL, Vancouver Canucks – San Jose Sharks, archiwum prywatne autorki

Kanadyjskie reprezentacje hokejowe, zarówno seniorskie jak i juniorskie, męskie i żeńskie, są w ścisłej światowej czołówce od dekad. Jak do tej pory panowie grający w Team Canada, która należy do grupy „The Big Six”, czyli sześciu najsilniejszych reprezentacji hokejowych na świecie, zdobyła 9 złotych medali olimpijskich (i 16 medali w sumie), 27 złotych medali Mistrzostw Świata elity (i 50 medali w sumie), szesnastokrotnie sięgali też po Puchar Spenglera. Panie rywalizują olimpijsko od 1998 roku, od Igrzysk w Nagano, i od tego momentu zdobyły 5 złotych i 2 srebrne medale, 11 razy zostały też Mistrzyniami Świata. Kanadyjscy juniorzy i juniorki zostali_ły Mistrzami_Mistrzyniami Świata 19 razy, zdobywając w sumie 37 krążków. Nie można też nie wspomnieć o męskiej Team Canada Para Ice Hockey Team, która zdobyła 6 medali paraolimpijskich, w tym 2 z najcenniejszego kruszcu.

Do historii hokeja przeszedł mecz finałowy Olimpiady Zimowej w Vancouver 2010, w którym w „bratobójczym” pojedynku zmierzyli się ze sobą Kanadyjczycy i Amerykanie. Na wypełnionej po brzegi Rogers Arena pojawili się m.in. prezydent USA, Barack Obama i premier Kanady Stephen Harper, którzy założyli się o skrzynkę piwa, że wygra drużyna reprezentująca ich kraj. Mecz miał miejsce 28 lutego 2010 i był dla Kanadyjczyków niesamowicie ważny po pierwsze dlatego, że chcieli zmyć z siebie traktowane jako blamaż siódme miejsce na Olimpiadzie w Turynie 4 lata wcześniej, a po drugie – grali w domu, przed własną publicznością, przeciwko sąsiadowi, który również ma niemałe hokejowe osiągnięcia i aspiracje i także należy do wspomnianego przeze mnie wcześniej klubu „The Big Six„. Prezydent Obama musiał koniec końców podarować piwo premierowi Harperowi, ponieważ Kanada wygrała finałowy mecz w doliczonym czasie, a złotą (dosłownie) bramkę zdobył nie kto inny jak Sidney Crosby, zawodnik określany jako The Next One (w nawiązaniu do Wayne’a Gretzky’ego, najlepszego zawodnika w historii hokeja nazywanego The Great One). Oto jak padła bramka dająca Team Canada złoty medal:

oraz odśpiewanie hymnu po dekoracji:

 

 

Dekoracja w Rogers Arena upamiętniająca mecz finałowy ZIO w Vancouver, archiwum prywatne autorki

W Toronto jest miejsce, które określane jest świątynią/mekką hokeja, czyli Hockey Hall of Fame. Można tam obejrzeć wystawę stałą prezentującą najlepszych hokeistów i hokeistki w historii, zagrać w mini hokeja, obejrzeć film o historii tego sportu, wejść do szatni The Habs, czyli Montreal Canadiens, czy zobaczyć replikę 1:1 Pucharu Stanleya.

 

archiwum prywatne autorki

 

archiwum prywatne autorki

 

archiwum prywatne autorki

Mecenat nad HHOF sprawuje Tim Hortons, właściciel kanadyjskiej sieci kawiarni, którą nie tylko założył hokeista, ale która od lat wspiera rozwój tej dyscypliny w Kraju Klonowego Liścia. Więcej o tym możecie przeczytać tutaj.

Hokej zajmuje w klonowych sercach miejsce absolutnie szczególne, nie może zatem dziwić fakt, że również kanadyjska kultura popularna regularnie bierze ten sport na warsztat. Hockey Hall of Fame odnotowało to zjawisko tworząc w 2018 roku wystawę poświęconą temu zagadnieniu.

 

https://twitter.com/HockeyHallFame

Ja dorzucę kilka przykładów od siebie.

W „The Blue Line”, szesnastym odcinku uwielbianego na całym świecie serialu „Na południe„, konstabl Kanadyjskiej Królewskiej Policji Konnej, Benton Fraser nie tylko sam gra w hokeja, ale śledztwo, które prowadzą razem z Rayem Vecchio każe im oglądać godziny nagranych meczów, co dla amerykańskiego detektywa jest męczarnią, ale Fraser czuje się z tym zadaniem jak ryba w wodzie.

 

Paul Gross jako Benton Fraser w serialu „Na południe”, odcinek 1×16, „The Blue Line”

W innym kanadyjskim telewizyjnym hicie, w „Chłopakach z baraków„, nie tylko Ricky konsekwentnie sprząta swój samochód kijem hokejowym, nie tylko w pewnym momencie prowadzi dziecięcą drużynę hokejową:

nie tylko epizodycznie pojawiają się zawodnicy Peter Forsberg, czy Nathan MacKinnon, ale Julian, Ricky i Bubbles wystąpili też w spocie reklamowym zakładu bukmacherskiego, u boku byłych zawodników Detroit Red Wings:

Bob Davies, kanadyjski wokalista i kompozytor, nagrał w 1963 roku piosenkę o Gordie’m Howe, legendarnym zawodniku uznawanym za jednego z najlepszych hokeistów wszech czasów.

 

Pozostając w temacie muzycznym nie można nie wspomnieć kultowego kanadyjskiego zespołu The Tragically Hip i ich piosenki „Fifty Mission Cap” dedykowanej Billowi Barilko, młodemu zawodnikowi Toronto Maple Leafs, który zginął w katastrofie lotniczej w 1951 roku.

Sporą ciekawostką jest opowiadanie dla dzieci autorstwa francuskojęzycznego kanadyjskiego pisarza Rocha Carriera pt. „The Hockey Sweater”, w którym młody kibic Montreal Canadiens przez pomyłkę dostaje w prezencie bluzę w barwach Toronto Maple Leafs. Opowiadanie zdobyło tak ogromną popularność, że cytat z niego pojawił się na pięciodolarowym banknocie a samo opowiadanie, chociaż wydane w 1979 roku, nadal cieszy się dużą popularnością.

 

Roch Carrier i banknot z cytatem z jego opowiadania

Animowana wersja książeczki:

Producent kanadyjskiego piwa Molson, amerykańsko-kanadyjski browar Molson Coors Brewing Company, zbudował markę trunku (często nazywanego po prostu Canadian) na skojarzeniach z kanadyjskim patriotyzmem, kulturą popularną i hokejem. Na przestrzeni lat wypuścili całą masę zabawnych, patriotycznych reklam, z których część dotyczy właśnie kanadyjskiej hokej-manii. Oto kilka przykładów:

Reklama przed rozpoczęciem play-offów:

Molson zaregował na jeden z lockoutów w NHL najpierw smucąc się, że hokeja nie ma:

a następnie ciesząc się, że wrócił:

Produceni Molsona wysunęli nawet teorię, że to wcale nie Amerykanie wylądowali pierwsi na Księżycu:

Oczywiście, przykładów obecności hokeja w kulturze popularnej jest cała masa, ale ja skupiłam się przede wszystkim na kanadyjskiej popkulturze i na tym jak ważny ten sport jest dla Kanadyjczyków, jak buduje ich narodową tożsamość. Pięknym na to przykładem była ich reakcja na wstrząsające wydarzenie sprzed czterech lat, gdy w wyniku wypadku autokarowego niedaleko miejscowości Armley w prowincji Saskatchewan zginęło szesnastu zawodników juniorskiej drużyny Humboldt Broncos. W geście solidarności z rodzinami ofiar tragedii, Kanadyjczycy wystawili za drzwi swoich domów kije hokejowe:

 

 

 

 

W każdą rocznicę tragedii, Hockey Canada zmienia w swoich mediach społecznościowych barwy na żółto-zielone, barwy Broncos, a wiele osób w ten dzień nadal ustawia na gankach hokejowe kije. Hockey Canada Facebook.

Hokej to kapitalny, efektowny i twardy sport, doskonała rozrywka, dostarczająca emocji jak mało która dyscyplina. Dla Kanadyjczyków hokej to również bardzo ważny element patriotyzmu, narodowy symbol, wspólny mianownik, który od pokoleń łączy i buduje ich poczucie dumy oraz przynależności. Jako fanka hokeja, mogę im tylko zazdrościć.

Garść hokejowych ciekawostek:

• Na początku ligi NHL mecze hokeja trwały 60 minut, jak teraz, ale składały się z dwóch półgodzinnych części. Organizatorzy meczów w trakcie przerwy sprzedawali wiele napojów i przekąsek i szybko stwierdzono, że jeżeli w trakcie spotkania będą dwie przerwy, a nie jedna, wówczas tych przekąsek i napojów sprzeda się dużo więcej. W latach 20. XX wieku zmieniono zasady gry i od tamtego momentu mecz hokeja podzielony jest na 3 tercje, z każdą trwającą 20 minut.
• Największą światową gwiazdą hokeja jest Kanadyjczyk Wayne Gretzky, nazywany The Great One, który w trakcie swojej trwającej ponad 20 lat kariery (1978-1999) zdobył m.in. 4 Puchary Stanleya. Numer 99, z którym grał w NHL został w tej lidze zastrzeżony, co oznacza, że żaden zawodnik, w całej lidze, nie może mieć na plecach tego numeru, jest on na zawsze przypisany Wayne’owi Gretzky’emu.
• W Hockey Hall of Fame swoje miejsce ma m.in. polski zawodnik, Henryk Gruth
• W kanadyjskim slangu istnieją takie określenia jak hockey mom, czyli mama, która nie pracuje zawodowo, za to poświęca cały swój czas na dowożenie swoich dzieci trenujących hokej na zajęcia, obozy i mecze, a także good Canadian kid czyli młody/a Kanadyjczyk, lub Kanadyjka, zafascynowany/a hokejem i trenujący/a tę dyscyplinę sportu.

Agatha Rae - anglistka, gdynianka, fanka hokeja i Kanady. Autorka m.in. powieści "Psychopomp," która zdobyła nagrodę główną XX Costeriny i zbioru wywiadów "Polki i Polacy w pracy", w którym o swoim zawodzie opowiada m.in. hokeista Szymon Marzec. Prowadzi bloga o kanadyjskiej kulturze popularnej, maplecorner.pl